Vrouwe Aleida stichtte in 1276 het Sint-Jacobsgasthuis. Deze instelling had tot taak zieken, armen, bejaarden en pelgrims op te vangen en te verzorgen. Het bezat een kapel gewijd aan Sint-Jacob, de patroonheilige van de pelgrims. Aan de kapel was een eigen priester verbonden.

Het gasthuis financierde de activiteiten onder andere uit het eigen vermogen. Dit bestond in de middeleeuwen voornamelijk uit onroerend goed: percelen (wei- en landbouw)grond die jaarlijks een bedrag aan pacht opbrachten. Vaak ook waren er bepaalde rechten op de grond gevestigd, die eveneens geld opleverden.

Het Sint-Jacobsgasthuis bezat grond onder meer in Mathenesse, Schoonderloo, Kethel, Overschie, Spaland, Vlaardingen, Vlaardingerbroek, Vlaardingerambacht, Maasland en Zouteveen. Om dit grondbezit vast te leggen, kreeg in 1572 de landmeter Jan Jansz Potter de opdracht een kaartboek te maken. Potter mat niet alleen de percelen nauwkeurig na, maar bracht deze ook prachtig in beeld. Achteraf gezien bleek dit nog net op tijd. Het was de tijd van de Nederlandse Opstand. Ten behoeve van het ontzet van Leiden staken de opstandelingen in 1574 de dijken door zodat de gronden onder water kwamen te staan en jaren lang niets meer opbrachten. Dit was ook de reden dat het gasthuis de gronden verkocht en zijn vermogen op een andere manier ging beleggen. In de zeventiende eeuw groeiden staatsobligaties uit tot de belangrijkste vorm van belegging.

Open het kaartboek van Potter 

Beschrijving van het kaartboek (inv. nr. 245):

Algemene gegevens
Afmetingen: 42,8 x 32cm.
In leer gebonden met blindstempels, bestaande uit 21 folio’s perkament, waarvan 4 blanco, een folio (fo 12) met aangeplakt stuk en 2 uitslaande bladen (fo 13, fo 14). Titelblad en 16 genummerde folio’s. Kaarten in kleuren (groen, blauw, geel, rood, bruin, zwart, grijs).

Titelblad
‘Lantcaertboeck toebehorende tGasthuys te Schiedam ghemaeckt bij mijn Jan Jansz. Potter, ghesvoren lantmeter, gheadmitteert in Rijnlant, Delflant, Schielant ende ‘t lant van Putte
In den Jare ons Salichmakers MCCCCCLXXII
doer bevel
van Ghealant Dammiszoen capiteyn,
Melchior Willemszoen van Welbouck ende
Mees Gerritszoen Visch, alle gasthuis-
meesters te Schiedam. In oirconden
van desen zoe bebbe ick
lantmeter voerss.
dit onderteikent
in de maent
van
December anno
als boven
(w.g.) meter Jan Potter Notary

Verso van het titelblad
Afbeelding van een passer waaronder een schaalaanduiding: ‘Dits de grondmaet ofte kleyne roedt waer op alle de navolgende carten ghemaeckt zijn’.

Folio 1
Blanco.

Folio 1 verso
Kaart van percelen gelegen ten noorden van de ‘Schielantschen dijck’ en ten noord-westen van de stad Schiedam. Herkenbare gebouwen: de Hoofdpoort, de Rotterdamse poort, het slot Mathenesse, het Leprooshuis en de Overschiese poort. Vanuit het noord-oosten. Rechts, boven het midden het wapen van Schiedam met de zandlopers.

Folio 2
‘Verclaringhe van alle dese caerten’ (op folio 1), daaronder een kaart van een perceel gelegen ten noord-westen van ‘den Groenen Wech’ en ten zuid-oosten van ‘de Middel Watering ofte d’Oude Watering’. Vanuit het oosten

Folio 2 verso
Kaart van een perceel in ‘Nieu-Mathenes’, ten zuiden van ‘den seedijck van Schielant’ en ten noorden van ‘den Nieuwen Mathenesser dijck’. Vanuit het westen.

Folio 3
Kaart van een perceel in ‘Nieu Mathenes’, ten zuiden van ‘den zeedijck van Schielant’ en ten noorden van ‘den Nieuw Mathenesser dijck’. Aan de zeedijk van Schieland een boerderij. Vanuit het westen.

Folio 3 verso en folio 4
Kaart van een perceel in ‘Schonderloe’, ten zuidwesten van ‘de Schielantschen dijck’ en ten noord-oosten van de ‘Merwen’. Vanuit het noord-westen. Rechtsboven een cartouche waarin een verklaring.

Folio 4 verso
Kaart van een perceel genaamd ‘Isenboutscamp’ in ‘Ketel’, gelegen aan "t Schravelant’. Vanuit het?

Folio 5
Kaart van een perceel in ‘Ketel’, gelegen ten oosten van ‘den wech uuyt de Ketel na Schiedam’ en ten westen van ‘den Polder Vaert’. Aan weerskanten van de Poldervaart een molen, waarvan er een die is van de West Abtspolder (de andere de Harchmolen). Vanuit het zuiden.

Folio 5 verso
Kaart van een perceel in ‘Ketel’, gelegen ten oosten van ‘de Polder Vaert’ en ten westen van ‘de Slimme Watering’, bij de kruising van de Poldervaart en ‘den Kethelwech na Schiedam’. Vanuit het zuiden.

Folio 6
Kaart van een perceel in ‘Ouderschie’, gelegen ten noorden van de ‘Bokels Dijck’. Vanuit het westen.

Folio 6 verso en folio 7
Kaart van een perceel in ‘Vlaerdingwout in Spalant’, gelegen ten zuiden van ‘de watering ghenaemt de Swedt’ en ten noorden van ‘de watering ghenaemt d’Oude Vlaerding’. Vanuit het westen.

Folio 7 verso en folio 8
Kaart van percelen in ‘Vlaerding in de Brouckpolder’, gelegen ten westen van ‘de Platvoetsche ofte Groote Vlaerding Vaert’ en ten zuiden van ‘de Groote Vliet’. Afgebeeld zijn ‘de Bommeer’ en twee molens, waaronder ‘de kleyne broockmolen’. Vanuit het noorden.

Folio 8 verso
Kaart van percelen in ‘Vlaerdiner Broeck’, gelegen ten zuiden van ‘den molensloot’ en ten westen van ‘den Vlaerding broockwech’. Vanuit het noord noord-oosten.

Folio 9
Verklaring van de kaart op folio 8 verso.

Folio 9 verso
Kaart van percelen in ‘Vlaerding’, gelegen ten zuid-oosten van ‘de Holysche Vliet’ en ten westen van het perceel genaamd t Stickweer’. Afgebeeld zijn drie boerderijen. Vanuit het westen.

Folio 10
Kaart van een perceel in ‘Vlaerding’, genaamd ‘Bachusweer’. Afgebeeld zijn, in het noord-westen ‘Thuys van Holy’ en in west zuid-west ‘de woning genaemt Clattenburch’. Vanuit het noord-westen.

Folio 10 verso
Kaart van percelen in ‘Vlaerdingambocht, ‘t lant genaemt de Voetacker’, gelegen ten oosten van ‘de Groote Vlaerdingvaert eertijts genaemt de Platvoets’ en ten westen van ‘de Holyse Wech’. Afgebeeld zijn het huis ‘Holy’ en drie boerderijen. Vanuit het oosten.

Folio 11 verso en folio 12 met aangeplakt stuk
Kaart van een perceel genaamd ‘het XVIe weer’ in ‘Maeslant in de Dijckpolder’, gelegen ten westen van t water genaemt de Gaech’ en ten oosten van ‘den Maesdijck’, doorsneden door de ‘Seyn Watering’. In het zuid-oosten is afgebeeld ‘t begin van ‘t dorp van Maeslant’. Vanuit het noorden. Gedeeltelijk gemeten door Mathijs Janss. Been, 1596.

Folio 13 uitslaand
Kaart van percelen in ‘Souteveen’, gelegen ten noord-oost ten oosten van ‘de Noortwecht ofte de Koppelewecht’, ten zuid-oosten van ‘de Slingsloot’ en ten noord noord-westen van ‘de Oostveensche Wecht’. Vanuit het noord-westen ten noorden. Rechtsboven een cartouche waarin ‘Grontmaet waer nae dees kaerte is geformeert, lanc hondert Delflantse roeden’. Onderaan, links van het midden een kompasroos. Opgemaakt door Johan van Beest, 1637.

Folio 13 verso uitslaand en folio 14 uitslaand
Kaart van percelen gelegen ten noord-oosten van ‘de Rotte’ en ten noord-westen van ‘de Torencade’, doorsneden door ‘d’Oude Watering’ en ‘de Nieuwe Watering’ en de ‘Ommoortschen Wech’. Vanuit het zuid-westen. Bovenaan, links van het midden, een kompasroos.

Folio 14 verso
Kaart van twee percelen in ‘Vlaerdinger Ambacht’, gelegen ten noorden van ‘Groenewecht’. Vanuit het noorden. Rechts in het midden een schaalaanduiding: ‘dese maet begrijpt 50 roeden’. In het midden bovenaan een kompasroos. Opgemaakt door Johan van Beest, 1628.

Folio 15
Kaart van percelen ‘inden Ambochte van Vlaerdingen, aen de Groenewech, in de polder van Hoechstadt’. Vanuit het noord-westen. Links, in het midden, een kompasroos. In het midden onderaan een schaalaanduiding: ‘Deze grondtmaet is lanck 50 roeden’. Opgemaakt door Mathijs Janssoon Been, 1598.

Folio 15 verso
Verklaring van de kaart op folio 16.

Folio 16
Kaart van een perceel ‘in de iurisdictie van Schoonderloo bij Nieu Mathenes’, liggend ten zuiden van ‘den Nieuwen Dijck’ en ten noorden van ‘de Mase’. Afgebeeld in het noord-oosten ‘Delfs-Haven’, op de Maas een schip. Vanuit het west zuid-westen. Rechts boven het midden een kompasroos, in het midden onderaan een schaalaanduiding: ‘Deze maet begrijpt 80 roeden’. Opgemaakt door Johan van Beest, 1628.