Zomergast op 1 augustus 2010, de bioloog Maarten ’t Hart, sprak in de uitzending over zijn ervaringen als consulent voor de film ‘Nosferatu the Vampyre’ uit 1979. Enkele scenes voor deze griezelfilm, ook de keuzefilm van die avond, zijn opgenomen in Schiedam en Delft.

Remake

In deze remake van de film uit 1922 brengt de vampier door de pest dood en verderf in de stad. ’T Hart was als expert gevraagd om te helpen met de ratten die nodig waren voor de film. De boot waar graaf Dracula mee aankomt – in de Lange Haven – heeft ratten met pestbacillen aan boord. Volgens het scenario rent een stroom zwarte ratten van het schip de kade op. Hiervoor had regisseur Werner Herzog meer dan tienduizend witte labaratoriumratten uit Hongarije laten overbrengen – in een overdekte vrachtwagen… waarbij de dieren ook nog eens geen drinken kregen omdat de flessen waren gebroken.

Ratten

De bekende bioloog en auteur beschrijft de situatie in het verhaal ‘Ongewenste zeereis’ (te vinden in de gelijknamige bundel essays uit 1979). Hij wordt gevraagd naar een schuur in Hoorn te komen waar kooien met ratten opgestapeld staan. Na drie dagen transport zonder eten of drinken zijn de gek geworden ratten al elkaar aan het opeten. Van de dertienduizend ratten waren er na een paar dagen nog achtduizend over. De ellende voor de overlevenden was nog niet over; Herzog wou immers zwarte ratten in de film, dus moesten de ratten geverfd worden. Om de verf beter te laten zitten werden de  dieren eerst in kokend water gedompeld, wat een groot deel niet overleefde. Ondanks alles wat de ratten wordt aangedaan, en de gewetenswroeging die hij daar bij krijgt blijft ’T Hart meewerken aan de film.

Het resultaat

De beoogde scène werd niet wat de regisseur voor ogen had. In plaats van duizenden zwarte ratten die de stad in renden, struikelden wat tamme, vuilgrijze ratten van de loopplank af. Wat natuurlijk veel goed maakte, is dat de Havenkerk en Molen De Walvisch mooi in beeld zijn!

Dat de Duitse regisseur naar Schiedam kwam, ging niet onopgemerkt voorbij. Al weken van tevoren werd er over gerapporteerd in de kranten. Of de binnenstad werd afgesloten, of Herzog moest betalen voor een vergunning, en vooral of de ratten niet konden ontsnappen?

Archiefstukken

Nog voor de vergunning was afgegeven, stelde de plaatselijke afdeling van de dierenbescherming schriftelijke vragen aan het college of er geen sprake zou zijn van kwellend vervoer en dierenmishandeling, zo blijkt uit een artikel in het Rotterdams Dagblad van mei 1978. Die brief vonden we terug in het archief van het gemeentebestuur. In het antwoord aan de Dierenbescherming stelt het gemeentebestuur niet te weten hoeveel ratten gebruikt gaan worden en verzoekt het de dierenbescherming controle uit te voeren. Uit de kranten(-fotos’s) die ook in het dossier terug te vinden zijn blijkt dat hoofdinspecteur van politie tevens voorzitter van de plaatselijke afdeling van de dierenbescherming Peter Broeders aanwezig was bij de opnamen.

Brief van Werner Herzog Filmproduktion

Tenslotte is er nog een brief van Werner Herzog Filmproduktion van 17 mei in antwoord op vragen van de gemeente: ‘Tenslotte zouden wij nog met nadruk willen wijzen op het feit, dat noch in Schiedam, noch elders op enigerlei wijze wreedheden tegen dieren, ratten of anderszins zijn of zullen worden begaan ten behoeve van in aanhef vermelde film. Immers de zin van de film is juist, dat de mensen veranderen, door een bedreiging van buiten, waarvoor in dit geval ratten worden gebruikt.