De getuigenis van Jilles Bruggeman, de laatste in Schiedam ter dood veroordeelde, is met meer dan de helft van de uitgebrachte stemmen de overtuigende winnaar van de stemming. Dit stuk zal het Gemeentearchief Schiedam dan ook insturen naar de landelijke verkiezing voor (archief) stuk van het jaar. Nu is het alleen nog zaak voor alle Schiedammers om te stemmen via www.stukvanhetjaar.nl!

In oktober is het weer Maand van de Geschiedenis. Via de webstek www.stukvanhetjaar.nl is er (vanaf 1 oktober) een online verkiezing waarop archieven hun mooiste of interessantste stuk presenteren. Eind oktober wordt de winnaar bekend gemaakt. Het landelijk thema dit jaar is ‘Vriend en Vijand’. Het archiefstuk dat het Gemeentearchief Schiedam instuurt, sluit hier mooi bij aan.

Dus stem! Dat kan via deze link. (niet meer online) 

Update:

De stemming is 26 oktober afgelopen. Bedankt voor het stemmen!

Getuigenis laatste in Schiedam ter dood veroordeelde

Vanaf het moment dat Schiedam stadsrechten had, had de stad ook het recht om de doodstraf op te leggen. Dat is in de loop van ruim vijf eeuwen dan ook menigmaal gebeurd. Denk maar aan de heksen die in de zestiende eeuw tot de doodstraf werden veroordeeld door verbranding.

Het laatste doodsvonnis werd in Schiedam uitgesproken in 1803. Het betrof Jillis Bruggeman. Op het moment van de bekentenis was hij 53 jaar. Hij kreeg de doodstraf, omdat hij had bekend vanaf zijn vijftiende ‘de afschuwelijke zonde van sodomie’ ofwel homoseksuele handelingen te hebben bedreven.

Dit had niet bekend hoeven worden als hij niet gechanteerd werd, waarna de chantagebrieven ook nog eens in handen kwamen van de schout (de officier van justitie). Jillis, die al als vijftienjarige met de ‘herenliefde’ kennis maakte, vestigde zich in 1782 in Schiedam als ‘kramer’ of middenstander. Door zijn beroep kwam hij nogal eens in Rotterdam, waar hij ene Scheurkogel leerde kennen waarmee hij ‘vuyle ontugt’ pleegde, zoals men dat toen noemde. Dat had hij beter niet kunnen doen, want Scheurkogel chanteerde hem daar later mee. Bruggeman ging om en betaalde vele rijksdaalders. Maar als hij de chantagebrieven niet ook nog eens had laten zien aan een andere maat, ene Van der Hoop, was er nog niks aan de hand geweest. Van der Hoop stelde hiervan het Schiedamse gerecht in kennis. Als Van der Hoop overigens had gemeend hier beter van te worden, dan vergiste hij zich. Hij werd voor zijn chantagepraktijk veroordeeld  tot strenge geseling ‘met de roede’ en ook nog eens tot verbanning uit Nederland. Maar Jillis moest hangen.

In de verhoren getuigt Bruggeman in detail van zijn ‘overtredingen’. Vanwege de schokkende inhoud bewaarde men  de stukken in een aparte proceszak. Zijn bekentenis betekende niet dat hij een straf ontliep; de schout eiste de doodstraf en dit vonnis werd voltrokken op woensdag 9 maart 1803. Vastgebonden aan de galg sloeg de beul Jilles net zolang met een zweep  tot hij bezweek. Dit was het laatste doodsvonnis van de stedelijke rechtbank. Vanaf 1811 was de rechtspraak geen stedelijke aangelegenheid meer maar een rijksaangelegenheid.

Geen graf voor Bruggeman?

De officier van justitie vermeldde in zijn eis: "dat voorts het doode lichaam van den gevangene als der begravenisse onwaardig, in eene zak gebonden met een kar of schuyt vervoerd en in zee zal worden geworpen".  Schepenen namen deze eis niet over maar veroordeelden hem slechts "met de koorde dat er de dood na volgt, ontzeggende den eischer zijnen verderen of anderen eisch op en jegens den gevangene gedaan en genomen, dog condemneren niettemin den gevangene in de kosten ende mizen van justitie etc. 
Hij is dus wel begraven, maar dat graf is allang geruimd, sterker, de hele begraafplaats (waar nu het Stadserf ligt) is geruimd. Een nieuwe bedevaartsplek in Schiedam (naast die voor Liduina) zit er dus helaas niet in.

De galg van Schiedam wordt bewaard in het depot van het Stedelijk Museum Schiedam. De getuigenis van Jilles is niet alleen belangrijk voor de geschiedenis van Schiedam, maar ook voor de geschiedenis van homoseksuelen in Nederland. In sommige landen kunnen vandaag de dag homoseksuelen immers nog niet voor hun geaardheid uitkomen.

Update: de transcriptie van het vonnis is hier terug te zien.

Schiedammers kozen Schiedams Stuk van het Jaar

In de stemming in augustus hebben in totaal 244 personen hun stem uitgebracht. Met 128 stemmen, of te wel 52 procent, voor 'Getuigenis laatste in Schiedam ter dood veroordeelde' is dit archiefstuk de winnaar. Met 39 stemmen is de koperen etsplaat van De Gheyn op de tweede plaats geëindigd, op de voet gevolgd door de spotprent ‘sluit Schiedam’ met 36 stemmen. De foto van Floris van Wassenaar werd vierde met 27 stemmen en het besluit van de vroedschap om John Adams als gezant te erkennen werd laatste met slechts 14 stemmen.